عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی شهرستان اصفهان، تاکید‌کرد: مالکیت تمام آب “تونل اول کوهرنگ” بر اساس اسناد قانونی فقط متعلق به 33 سهم کشاورزان حقابه‌دار طوماری حوضه زاینده‌رود است.

حسین محمدرضایی در گفتگو با خبرنگارکسب فردا-اظهارکرد: زاینده‌رود از شرق کوه‌های زاگرس میانی سرچشمه گرفته و با طولی بیش از 450 کیلومتر به تالاب گاوخونی ختم می‌شود و معتقدم جریان این رودخانه پربرکت در دشت خشک مرکزی ایران یکی از دلایل اصلی پایتختی اصفهان در سه دوره تاریخی بوده است.

وی ادامه‌داد: میانگین بلند مدت آب طبیعی این رودخانه حدود 850 میلیون متر مکعب در طول سال است، اما از زمان صفویه تا کنون طرح‌هایی برای انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به زنده‌رود به دلیل رشد جمعیت و نیاز مردم برای افزایش تولیدات کشاورزی، دامی و شرب، عنوان شده که برخی از آنها منجر به ایجاد تونل‌هایی شده است.

این فعال صنف کشاورزی رودخانه کوهرنگ را یکی از سرشاخه‌های کارون عنوان کرد و افزود: طبق برخی اسناد و نوشته‌های قدیمی، شاه عباس اول صفوی و به قولی دیگر مرحوم شیخ بهایی نخستین افرادی بودند که طرح الحاق –بخشی- از آب رودخانه و چشمه کوهرنگ را برای رونق بیشتر کشاورزی در حوضه زنده‌رود اعلام کردند.

محمدرضایی با یادآوری پایتختی اصفهان به عنوان مرکز حکومت صفوی، تصریح‌کرد: برخی مورخان رقم جمعیت این شهر و حومه آن را در این دوره حدود یک میلیون نفر یاد کرده‌اند که این عدد در آن زمان رشد بالایی را نشان می‌داد و دلیل اندیشه حکام برای انتقال و افزودن آب به زاینده‌رود را مشخص می‌کند.

کانالی که هرگز به اتمام نرسید…

وی گفت: در شهر چلگرد در استان چهارمحال و بختیاری هنوز بقایای ترانشه یا همان کانال حفر شده زمان صفوی به صورت دالانی در دل کوه “کارکنان” مشخص است، البته این کانال در آن زمان و بعد از 15 سال کار  و هزینه هرگز به اتمام نرسید.

عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان اضافه‌کرد: طول کانال یاد شده حدود 300 متر، عرض آن 60 متر و عمق آن به 50 متر می‌رسد، و با نیروی دست کارگران و احتمالا انفجار باروت آن را ایجاد کرده بودند و حتی قصد داشتند که با سنگ‌های کنده شده از این کوه یک سد کوچک برای جمع آوری و انحراف آب به این کانال ایجاد نمایند.

محمدرضایی با بیان اینکه ارتفاع کوه “کارکنان” تا کف رودخانه به حدود 300 متر می‌رسد، یادآوری‌کرد: یکی از دلایلی رهاشدن این طرح شروع جنگ‌های ایران و عثمانی ذکر شده است، همچنین دلیل کار 15 ساله روی این کانال انتقال آب را به خاطر شرایط سخت آب و هوایی، نداشتن ابزار مدرن، برفگیر بودن منطقه، کوچ عشایری و کمبود نیروی کار محلی عنوان کرده‌اند.

وی اظهار کرد: عشایر منطقه کوهرنگ در فصول سرد سال به دلیل برف سنگین و یخبندان به خوزستان کوچ می‌کردند و فقط حدود چهار الی پنج ماه از فصل‌های گرم سال شرایط برای کار حفر این کانال آب از رودخانه کوهرنگ فراهم بوده است.

حفر تونل مصوبه مجلس شورای ملی بود

این مقام صنفی به خبرنگار کسب فردا- گفت: این طرح افزایش حجم آب زنده‌رود سال‌های طولانی رها شد و بالاخره در دوره چهارم مجلس شورای ملی و در جلسه هشتاد دوم در تاریخ هفتم فروردین 1301 با رای اکثریت 57 رای از 70 رای، حفر تونل اول کوهرنگ به تصویب رسید.

محمدرضایی ادامه‌داد: این طرح در سه ماده ذیل به تصویب رسید:

ماده اول – مجلس شورای ملی برای تهیه وسائل الحاق آب کوهرنگ به زاینده‌رود مبلغ سیصد هزار تومان به وزارت فوائد عامه اعتبار می‌دهد.

ماده دوم – دویست هزار تومان از مبلغ مزبور را وزارت مالیه از اهالی آبخور زاینده‌رود استقراض نموده و بعد از جریان و الحاق آب کوهرنگ به‌زاینده‌رود در ظرف مدت پانزده سال به اقساط متساویه از محل مالیات اصفهان به قرض دهندگان مسترد خواهد داشت و یکصد هزار تومان آن‌ بلاعوض به عهده خود قرض دهندگان خواهد بود و در صورت عدم موفقیت کلیه سیصد هزار تومان بر عهده قرض دهندگان بوده و به دولت وجهی‌تعلق نخواهد گرفت.

ماده سوم – چنانچه از الحاق آب کوهرنگ به زاینده‌رود و ازدیاد آب خسارتی به محلی وارد شود مطابق معمول به محل و به تصدیق اهل خبره جبران آن بر عهده‌خود مالکین آبخور زاینده‌رود خواهد بود.

افتتاح درمهرماه 1332

وی افزود: قرار بود دولت برای تامین مالی این طرح حدود 300 هزار تومان از کشاورزان حقابه‌دار حوضه زاینده‌رود دریافت و سپس عملیات حفر تونل را شروع کند اما به دلیل مشکلاتی باز این پروژه اجرایی نشد.

این مسئول صنف کشاورزی با بیان اینکه در سال 1323 مطالعات مقدماتی به منظور نخستین مرحله انتقال آب کوهرنگ آغاز شد، اضافه‌‌کرد: در هفتم مهرماه سال 1327 شمسی، یک مهندس فرانسوی به نام ” سرالکساندر گیپ” و همکارانش بعد از انجام مطالعات و طراحی، کار مقدمات حفر تونل اول و سد انحرافی آن را توسط بنگاه مستقل آبیارى آغاز کردند.

محمدرضایی اظهارکرد: بالاخره در 24 مهرماه سال 1332 شمسی، این تونل توسط “محمدرضاشاه پهلوی” افتتاح و بخشی از آب کوهرنگ به زاینده‌رود هدایت و الحاق گردید.

حجم سالانه آب تونل اول 300 میلیون مترمکعب است

وی شکل تونل را نعل اسبی عنوان کرد و افزود: تونل اول کوهرنگ در دامنه کوهی به ارتفاع 2700 متری از سطح دریا حفر شده که طول آن  2835 متر می‌باشد و آب این تونل به وسیله دریچه‌هایی در قسمت ورودی آن که داخل یک اتاقک قرار دارد قابل تنظیم و یا باز و بسته شدن است.

رییس انجمن حمایت از کشاورزان شهرستان اصفهان،اضافه‌کرد: عرض تونل اول 2/75 متر و ارتفاع آن 2/5 متر است و میزان آب دهی آن در سال‌های نرمال به طور متوسط 300  میلیون متر مکعب در سال برآورد می‌شود.

محمدرضایی به خبرنگار کسب فردا- گفت: تونل اول یک سد انحرافی در رودخانه گوهرنگ دارد که برای انحراف آب به داخل تونل ساخته شده که ارتفاع آن 10 متر است و از مصالحی مثل سنگ و سیمان آن را ساخته‌اند.

روش تقسیم آب تونل اول همانند طومار حقابه‌هاست

وی تصریح‌کرد: یک سال بعد از افتتاح این تونل، یعنی در سال 1333 دولت وقت مصوب کرد تمام پول حفر تونل اول را ظرف مدت 15 سال از حقابه‌داران طوماری 33 سهم زاینده‌رود اعم از بزرگ مالک و خرده مالک و با فشار بر کشاورزان دریافت کنند.

رییس انجمن حمایت از کشاورزان شهرستان اصفهان، تاکیدکرد: طبق ماده 2 مصوبه هیئت وزیران مورخ 29/ 2/ 1333به شماره ( 4322) آمده است: برای حفظ اصول طومار که فعلا ملاک تقسیم آب زاینده‌رود می‌باشد، آب کوهرنگ نیز بطریق مذکور در طومار به 33 سهم بین دهستان‌های آبخور حوزه زاینده‌رود یعنی لنجانات، ماربین، جِی، کرارج، براآن، رودشتین باید تقسیم شود.

محمدرضایی یادآوری‌کرد: تونل اول کوهرنگ 17 سال قبل از احداث سد زاینده‌رود به بهره برداری رسیده بود و تقسیم آب آن در مصوبه 4322 نسبت به آب طبیعی زاینده‌رود کمی تغییر کرد.

وی درباره این تغیرات گفت: دو سهم از 10 سهم آب لنجانات و یک سهم هم از 4 سهم ماربین کسر و به 6 سهم “جِی” افزوده شده و منطقه جی دارای 9 سهم آب گردید، که 3 سهم اضافه شده برای تأمین احتیاجات شهر اصفهان در نظر گرفته شده است.

این مقام صنفی گفت: در همین مصوبه ذکر شده که فاضلاب شهری مخصوص مادی‌های مربوط به “جِی” بوده و شهرداری اصفهان حق فروش آب یا واگذاری فاضلاب را به دیگران ندارد.

محمدرضایی ادامه‌داد: در ماده 5 این مصوبه نوشته شده است که بابت بهای آب الحاقی کوهرنگ تمام 33 سهم حقابه‌داران باید در مجموع رقم 825 هزار تومان به نماینده بنگاه مستقل آبیاری پرداخت کنند، بنابراین به هر سهم 25 هزار تومان تعلق می‌گرفت.

مالکیت تونل به قیمت نان شب!

وی یادآوری‌کرد: در سال 1333 برای تامین بودجه حفر تونل اول کوهرنگ، برخی کشاورزان دام‌های خود را فروختند و عده‌ای حتی گندم قوت سال خود را به دولت دادند و طبق اسناد قانونی مالک آب آن هستند.

این مسئول صنفی، اظهارکرد: در سیزدهمین جلسه شورای عالی آب در تاریخ 18 فروردین 1393 دولت مالکیت آب طبیعی زاینده‌رود به همراه تونل اول کوهرنگ را متعلق به کشاورزان حقابه‌دار طوماری و محیط زیست این رودخانه اعلام کرد، اما از این حجم آب حدود 30 میلیون متر مکعب برای مصارف سالانه شهر اصفهان در نظر گرفته شده است. 

پمپاژهای غیر قانونی …

محمدرضایی فاصله تونل اول را با چشمه “دیمه ” به عنوان اولین منبع اصلی آب زنده‌رود را حدود 10 کیلومتر دانست و تصریح کرد: تونل دوم کوهرنگ برای افزایش بیشتر آب به زاینده‌رود و با هدف مصارف دولتی حفر شده و فاصله آن با خروجی تونل اول بیش از دو کیلومتر است.

وی یکی از دلایل کم آبی را ناشی از برداشت آب در بالادست سد زایند‌رود عنوان نمود و تصریح کرد: مسیر سنگلاخی بین تونل اول تا سد زاینده‌رود حدود 80 کیلومتر است و در این منطقه و همچنین در زیر دست این سد پمپاژهای قوی برای برداشت جهت آبیاری باغات و مزارع نصب کرده‌اند، که این مورد نیز طبق مصوبات کاملا خلاف قانون بوده و آنرا دلیلی بر کاهش آب رودخانه می‌دانم.

نیروگاه برق تونل دوم بر کاهش آب اثر گذار است

این عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی شهرستان اصفهان به خبرنگار کسب فردا-گفت: البته یکی از دلایل کاهش دادن آب ورودی تونل اول وجود نیروگاه برقی در خروجی تونل دوم است زیرا برای جبران تکمیل توان این نیروگاه آب تونل اول را کاهش داده و به تونل دوم افزوده‌اند، که این اقدام در محاسبات حق آبه کشاورزان که صاحب تونل اول هستند تاثیر گذاشته است.

  تونل اول در خاک استان اصفهان حفر شده بود

 محمد رضایی در پایان تاکیدکرد: منطقه چهارمحال و بختیاری قبل از سال ۱۳۳۲ خورشیدی به عنوان  “شهرستان شهرکرد و بختیاری ” در استان اصفهان به شمار می‌آمد و در سال 1352 شمسی به استانی مستقل تبدیل شد، بنابراین تونل اول کوهرنگ در زمان حفر در محدود سیاسی و جغرافیایی استان اصفهان قرار داشته است.

گفتگو: کامران صباغی – خبرنگار کسب فردا

انتهای پیام